Aromatherapie
Aromatherapie is een alternatieve geneeswijze, gebaseerd op het gebruik van etherische olie van kruiden, bloemen en andere plantendelen. Aromatherapie is een samentrekking van de woorden aroma en therapie en staat voor behandeling met geuren. Aromatherapie wordt vooral ingezet bij klachten die samenhangen met spanningen, angst en slapeloosheid. De geuren werken op het onderbewuste en kunnen een verstoord zenuwstelsel terug in evenwicht brengen.
De aromalijn Rainbow-Oils is door Anne Marie van Bilsen samengesteld en hebben hun werking ruimschoots bewezen in haar praktijk.Aanbiedingen!
€10,95
Citroen olie met kegel geursteen.
€11,95
Power olie met lava-armband.
€22,50
E-learnig cursus aromatherapie
Hoe werkt aromatherapie?
Een geur bestaat uit allerlei moleculen, deze komen in je neus terecht op minuscuul kleine trilhaartjes. Deze trilhaartjes staan in verbinding met het hersengebied voor reuk. Elke combinatie van moleculen zorgt ervoor dat een ander stukje binnen het hersengebied wordt gestimuleerd. Op die manier onderscheiden wij alle geuren. Vervolgens stuurt dit hersengebied een signaal naar andere hersengebieden. Gebieden belangrijk voor eten, seksueel gedrag én emoties. Zo heeft onderzoek uitgewezen dat door het ruiken van lavendel de alfa stralen achter in hersenen toenemen. Hierdoor neemt de ontspanning toe.
Voor welke klachten is aromatherapie geschikt?
Aromatherapie is voor volwassenen en voor kinderen een goed alternatief voor kleine en grote pijntjes en een gezonder leven. (noot; houd wel rekening met de opbouw van de toon van de olie) Klik hier om de verschillende oliën te leren onderscheiden.
Een overzicht van alle klachten vind je hier!
| Klacht | Wat brengt de olie | Olie | Gebruik |
| Acné | Geneest huidinfecties, reinigend en bacterie dodend | Limoen | Huidolie |
| ADHD | Ter ondersteuning van prikkelgevoeligheid, kalmeert het zenuwstelsel, geeft rust | Vetiver | Verdampen, wrijfolie, voetbad, massage |
| Angst (geschikt voor jonge kinderen en voor mensen met gevoelige maag en darmen of een zwakke constitutie) | Geeft rust en kalmte | Mandarijn | Verdampen, wrijfolie |
| Artritis | Verzacht pijn | Jeneverbes | Verdampen, huidolie, massage |
| Astma | Verlicht | Limoen | Verdampen |
| Bedplassen (geschikt voor jonge kinderen en voor mensen met gevoelige maag en darmen of een zwakke constitutie) | Geeft zelfvertrouwen, onbezorgdheid | Mandarijn | Verdampen, wrijfolie |
Een overzicht van alle klachten vind je hier!
Kan ik zelf aan de slag met aromatherapie?
Ja, dit kan. Het is verstandig om je goed in te lezen of een workshop te volgen, zodat je de oliën op de juiste manier gebruikt. Zo kun je lavendel olie gebruiken bij acne. Dit is effectief wanneer het rechtstreeks op de huid wordt aangebracht, maar niet alle oliën mag je rechtstreeks op de huid aanbrengen.
Door aromatherapie te combineren met massage krijg je de meest totale werking van beide kwaliteiten. Met deze combinatie worden de bestanddelen direct opgenomen in het weefsel. De kwaliteiten van de oliën en de kalmerende kracht van de aanraking activeren en ondersteunen het vermogen dat de mens van nature heeft om zichzelf in balans te brengen.
Door aromatherapie te combineren met massage krijg je de meest totale werking van beide kwaliteiten. Met deze combinatie worden de bestanddelen direct opgenomen in het weefsel. De kwaliteiten van de oliën en de kalmerende kracht van de aanraking activeren en ondersteunen het vermogen dat de mens van nature heeft om zichzelf in balans te brengen.
Is elke etherische olie van goede kwaliteit en welke essentiële oliën moet je gebruiken?
Nee. Er zijn vele namaakproducten op de markt, volgens aromatherapeuten hebben deze dus ook niet dezelfde werking. De echte etherische oliën kunnen vrij prijzig zijn, voor bijvoorbeeld een liter lavendelolie is 100 tot 150 kilo lavendelbloem nodig. Dit wil overigens niet zeggen dat elke etherische olie duur is, sommige zijn ook goedkoper. Het ligt er net aan van welke plantsoort het wordt gemaakt.
In principe kunnen alle essentiële oliën worden gebruikt om te verdampen en voor huidverzorgingsproducten, maar het is belangrijk om je te realiseren dat elke olie een veelzijdige werking heeft en voor vele klachten gebruikt kan worden. Zo zijn er verschillende oliën die een antiseptische, rustgevende dan wel opwekkende werking hebben. De uiteindelijke keuze voor een bepaalde essentiële olie hangt daarom sterk af van de persoonlijkheid van de persoon die het uitkiest, wat de oorzaak van de klachten is en voor welke geur hij of zij een voorkeur uitspreekt.
In principe kunnen alle essentiële oliën worden gebruikt om te verdampen en voor huidverzorgingsproducten, maar het is belangrijk om je te realiseren dat elke olie een veelzijdige werking heeft en voor vele klachten gebruikt kan worden. Zo zijn er verschillende oliën die een antiseptische, rustgevende dan wel opwekkende werking hebben. De uiteindelijke keuze voor een bepaalde essentiële olie hangt daarom sterk af van de persoonlijkheid van de persoon die het uitkiest, wat de oorzaak van de klachten is en voor welke geur hij of zij een voorkeur uitspreekt.
Kan je kinderen zelf de olie laten kiezen?
Ja middels kaartjes trekken! (noot; hou wel rekening met de opbouw van de toon van de olie) Klik hier om de verschillende oliën te leren onderscheiden.
Bij het Holistisch werken gaan we er vanuit dat iedereen onbewust weet wat hij nodig heeft, ieder mens heeft immers een zelfhelend vermogen. Je kunt dan gebruik maken van het kiezen van de olie door middel van het kaartjes trekken. Het speelse element maakt het therapeutisch werken met de kinderen gelijk een stuk minder spannend en kinderen worden vaak erg enthousiast dat ze zelf mogen kiezen.
Bij het Holistisch werken gaan we er vanuit dat iedereen onbewust weet wat hij nodig heeft, ieder mens heeft immers een zelfhelend vermogen. Je kunt dan gebruik maken van het kiezen van de olie door middel van het kaartjes trekken. Het speelse element maakt het therapeutisch werken met de kinderen gelijk een stuk minder spannend en kinderen worden vaak erg enthousiast dat ze zelf mogen kiezen.
Wat doet aromatherapie wetenschappelijk?
Misschien verbaast het je, maar de luchtkwaliteit in huis, op kantoor/praktijk en in zorginstellingen is slechter dan je denkt. Vaak slechter dan de kwaliteit van de buitenlucht. Het lijkt alsof de binnenlucht steeds minder zuurstof bevat en meer en meer toxines. En dan te bedenken dat we maar liefst negentig procent van ons leven binnen muren doorbrengen. In de VS is de kwalijke luchtkwaliteit aangewezen als een van de vijf grootste en voornaamste risico’s voor de gezondheid.
‘De slechte kwaliteit van de lucht in huizen, kantoren en scholen’ zo stelt het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) op grond van onderzoek vast, ‘vormt een van de grootste bedreigingen voor onze gezondheid. Door o.a. gebrek aan ventilatie, isolatie, vocht, aanwezigheid van huisdieren en huisstofmijt, sigarettenrook, chemische stoffen, microben (schimmelsporen, bacteriën en virussen) wordt de binnenlucht vervuild. Vervuilde lucht bevat per definitie al meer ziekmakende microben. Vooral in gesloten ruimten waar de hele dag de airconditioning zoemt en geen raam open kan, kan vervuilde lucht met bacteriën, schimmels en virussen een bedreiging voor onze gezondheid vormen. Uiteenlopende klachten kunnen het gevolg zijn van voortdurend vervuilde lucht: hoofdpijn, geïrriteerde slijmvliezen (luchtwegen, ogen, neus), astma, allergie, slapeloosheid en vermoeidheid.
Over de oorzaak, of eerder oorzaken, van deze klachten (soms wordt dit aangeduid als het ‘sickbuilding syndrome’) wordt al jaren druk gespeculeerd. Onderzoek van de Utrechtse microbioloog dr. K.B. Teeuw heeft laten zien dat er een duidelijk verband bestaat tussen de hoeveelheid bacteriële gifstoffen (endotoxinen) en de last die men heeft van ontstoken ogen, de neus en de bovenste luchtwegen.
Wat kan men doen om de luchtkwaliteit in huis en op het werk te verbeteren?
Uiteraard is een goede ventilatie een eerste vereiste om de omgeving van nieuwe lucht (en zuurstof) te voorzien. Om lichamelijke klachten te voorkomen, raadt de Building Research Establishment (BRE) in Engeland aan de lucht in huis om de twee uur te verversen. Verbazend is het dat veel werkruimtes in zorgcentra, maar ook praktijkruimtes midden in een gebouw zijn gesitueerd, waardoor ventilatie praktisch onmogelijk is.
Daarnaast zijn er een aantal mechanische apparaten op de markt die ook voor een verbetering van de lucht zorg dragen. Ziekmakende microben en andere vervuilende stoffen in de lucht worden verwijderd door o.a. het gebruik van filters en door middel van ionisatie. (Ze werken goed, maar het zijn vaak prijzige aankopen.) Een veel eenvoudiger (en goedkoper) alternatief is het gebruik van essentiële oliën.
Essentiële oliën
Essentiële oliën zijn natuurlijke microbendodende stoffen die in staat zijn de meeste bacteriën, virussen en schimmels uit te schakelen. Eén belangrijke verklaring voor deze eigenschap van essentiële oliën is hun vermogen de celmembraan binnen te dringen en de stofwisseling in de cel te beïnvloeden. Zo kunnen bacteriën en zelfs virussen onschadelijk worden gemaakt. Deze microben krijgen geen kans meer zich te vermeerderen. Dit binnendringen in de cel door essentiële oliën is mogelijk doordat oliën een lipofiel (vetminnend) karakter hebben en uit bestanddelen bestaan met zeer kleine moleculen. Omdat celmembranen deels opgebouwd zijn uit zogenaamde fosfolipiden, is het voor essentiële oliën of bestanddelen van essentiële oliën niet moeilijk de celmembraan binnen te dringen.
Al in 1955 werd geconstateerd dat essentiële oliën effectief waren in het controleren van het aantal bacteriën in de lucht. Keller en Kober ontdekten dat essentiële oliën effectief waren in het controleren van het aantal bacteriën in de lucht. Zij vonden 21 essentiële oliën die, als ze gesprayd werden in een tamelijk gesloten ruimte, de aanwezigheid van de volgende microben verminderden of totaal vernietigden: Escherichia coli, Eberthella typhosa, Neisseria gonorrhoeae, Streptococcus faecalis, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Bacillus megatherium, Corynebacterium diphtheriae en Candida albicans. Al deze microben kunnen gezondheidsklachten veroorzaken.
Welke essentiële oliën zijn effectief in het bestrijden van ziekmakende microben in de lucht?
Als we kijken welke chemische verbindingen in essentiële oliën zorg dragen voor de antiseptische werking in de lucht, zijn het vooral de lichte moleculen die snel kunnen verdampen en zich tamelijk snel in de lucht kunnen verspreiden. Het zijn zogenaamde monoterpeen verbindingen in essentiële oliën die een krachtige microbendodende en luchtzuiverende werking bezitten. Alle oliën uit de dennenfamilie (Pinaceae) en de citrusfamilie (Rutaceae) bevatten hoge percentages monoterpenen in hun oliën, waardoor ze sterk antiseptisch in de lucht werken. Oliën uit de dennenfamilie zijn o.a. grove den, arve den, zilverspar, lariks en spar. Voorbeelden van citrusoliën zijn citroen, limoen, grapefruit, sinaasappel en mandarijn. Het zijn allemaal heerlijk ruikende oliën die men ruimschoots kan verdampen. Maar ook een olie als olibanum of wierook (Boswellia carterii) bevat hoge percentages monoterpenen.
Ten tijde van de pestepidemieën (14e en 15e eeuw) droegen priesters vaak een amulet met wierookhars daarin. Ze waren meestal gevrijwaard van de ziekte. Zou het mogelijk zijn dat dit werd veroorzaakt door de antiseptische werking van de wierookhars?
Een andere groep bestanddelen in essentiële oliën die effectief de lucht kunnen zuiveren, zijn de fenolengroep. Uit onderzoek is gebleken dat bergbonenkruid (Satureja montana) een van de meest actieve oliën is die bacteriën in de lucht bestrijden (Pibiri 2006). Deze olie met een zeer hoog gehalte aan fenolen heeft zelfs een dodelijk effect op de Stafylococcus aureus. Zij zorgt voor een zeer sterke vermindering van de hoeveelheid bacteriën die praktisch gelijk ligt met de totale disinfectie met formol, een ontsmettingsmiddel met formaldehyde dat o.a. in ziekenhuizen wordt gebruikt. Andere oliën met een hoog gehalte aan fenolen zijn oregano (Oreganum vulgare), tijm (Thymus vulgare CT thymol) en kruidnagel (Syzigium aromaticum). Het zijn sterk ruikende oliën die men voor gebruik in een geurlamp goed kan vermengen met frisse citrusoliën.
Door de luchtzuiverende werking zijn alle bovengenoemde oliën zeer geschikt in de ziekenkamer of in de herstelperiode na ziekte. De afweer tegen schadelijke en ziekmakende bacteriën en virussen is dan laag. Door het vernietigen van ziekmakende microben kunnen mensen zich sneller herstellen.
Dat essentiële oliën ook al op relatief grote schaal ingezet worden om de luchtkwaliteit te verbeteren, is te zien in Australië. In dat land heeft het sickbuildingsyndrome tot een hoog ziekteverzuim geleid. Hier is een middel ontwikkeld – Bactigas – dat aangesloten wordt op het airconditioningsysteem. Dit middel bevat o.a. tea tree (Melaleuca alternifolia) olie. Op gezette tijden wordt dit middel in het systeem gespoten. Opmerkelijk is dat de schimmelsporen in de lucht voor een groot deel verminderen en/of verdwijnen. Mensen voelen zich beter en worden minder snel ziek. Naast het vernietigen van schimmelsporen zorgt Bactigas ook voor een schonere lucht met minder ziekmakende bacteriën en virussen.
Tea tree bevat veel actieve bestanddelen zoals terpineen-4-ol en allerlei monoterpenen (o.a. α-terpineen, γ-terpineen, terpinoleen).
Een ander voorbeeld is te vinden in verschillende Engelse ziekenhuizen. Met name op afdelingen met een grote kans op infectie, zoals bij brandwonden, wordt dennenolie verspreid. Alleen al door verdamping van oliën wordt de kans op infecties sterk verkleind.
Negatieve ionen
Een bijkomend voordeel bij het gebruik van essentiële oliën is een verhoging van het aantal negatieve ionen in de lucht waardoor er minder bacteriegroei zal plaatsvinden. Negatieve ionen zijn de ‘vitamines van de lucht’. Deze luchtmoleculen met negatieve lading binden zich aan verontreinigende (positieve) deeltjes die vervolgens neerslaan op de grond. Deze werking is vooral bekend van dennenolie. Door deze oliën te verdampen worden meer negatieve ionen ingeademd, waardoor het bloed meer zuurstof kan opnemen en allergische reacties verminderen door een daling van het histamineniveau. Negatieve ionen zorgen er ook voor dat het humeur van mensen verbetert. Positieve ionen zijn altijd in de lucht vlak voor een onweer en bij grote mensenmassa’s. Het kan gevoelens van benauwdheid, onrust en angst veroorzaken. In wachtkamers van artsen en tandartsen staan vaak zogenaamde ionisators. Deze brengen mechanisch negatieve ionen in de lucht, zodat de patiënten zoveel mogelijk kunnen ontspannen en vrij kunnen ademen. Verdampen van dennenolie geeft dus hetzelfde effect. Het extra voordeel is dat de ruimte aangenaam gearomatiseerd wordt met een zachte dennengeur.
Geur en atmosfeer
Naast de luchtzuiverende werking, zorgen essentiële oliën voor een aangename sfeer, waarin mensen zich prettig voelen en zich daardoor beter kunnen ontspannen. In Japan wordt dit prettige gevoel op het werk gemanipuleerd. In een aantal bedrijven worden de hele dag geuren verdampt, zodat de mensen zich prettig voelen, minder snel ziek worden en een hogere arbeidsproductie hebben. Om dit laatste is het de Japanse werkgever natuurlijk voornamelijk te doen! In de ochtend worden er frisse citrusgeuren verdampt die langzamerhand overgaan in hout- en bloemengeuren. Vervolgens wordt de werkdag afgesloten met de al bekende citrusgeur. Het systeem schijnt zeer bevredigend te functioneren.
Het wegnemen van onaangename geuren is natuurlijk ook een prettige werking van essentiële oliën. In ziekenhuizen – waar men natuurlijk snel last heeft van onaangename geuren – zouden eigenlijk veel meer essentiële oliën gebruikt kunnen worden. Sommige oncologische wonden zijn zeer onwelriekend. Oliën kunnen een deel van die onaangename geur wegnemen. Dat is voor de patiënt en de verzorger veel plezieriger. Sterk geurende oliën als lemongrass, litsea, kruidnagel en kaneel zijn voor dit doel goed te gebruiken.
Dit is ook het grote voordeel van aromatherapie. Het therapeutische gebruik van essentiële oliën wordt versterkt door de geur, waarop mensen altijd reageren. Geuren zijn nooit neutraal en kunnen een meerwaarde geven in huis of bij behandelingen.
Hoe kunt u de oliën het beste verdampen?
Er zijn vele mogelijkheden om de essentiële olie in de lucht te brengen. De meest simpele manier is een tissue met een aantal druppels olie op de verwarming leggen. Door de warmte zal de olie verdampen en zich verspreiden in de omgevingslucht. Met geurblokjes van klei kun je zeer effectief werken maar de werking beperkt zich tot ongeveer 1,5 m2 dus voor op het nachtkastje, op de werkplek, in de auto.
Er zijn simpele geurlampjes op de markt die met waxinelichtjes werken en een gezellige sfeer maken in huis. Een bakje boven de kaars wordt gevuld met water waar essentiële olie aan toegevoegd wordt. Door het warme water verdampt de olie. Pas wel altijd extra op als er ook kinderen aanwezig zijn.
Er zijn simpele maar ook complexe apparaten die op elektriciteit werken. Door een ventilator of een warmtebron wordt de olie veilig (en zonder open vuur) verdampt.
De nieuwste generatie verdampers voegen verschillende eigenschappen samen in één apparaat. Deze nieuwe apparatuur werkt door middel van ultrasone techniek: via trilling wordt het water in combinatie met de toegevoegde druppels essentiële olie omgevormd tot een zeer fijne nevel welke vocht in de lucht brengt (zeker goed in de wintermaanden). Het aromatherapeutische effect is bijzonder omdat de oliën zeer fijn verneveld worden en snel door de ruimte worden verspreid. Ook wordt de lucht in de ruimte waar de lamp staat geïoniseerd waardoor de luchtkwaliteit ook wordt verbeterd en mensen dieper kunnen ademhalen. Een drie in één effect dus.
Tekst:
Drs. Rijpkema, aromatherapeut en medisch antropoloog.
Met dank aan Chi International bv
Literatuur:
Bardeau, F. (1976) – use of essential aromatic oils to purify and deodorize the air.
Le Chirurgien – Dentiste de France 46:53
Keller, W., Kober, W. – Möglichkeiten der Verwendung ätherischer Öle zur Raumdesinfection Arzneiforschung 5 (4) 1954, 224-229
Pibiri, M.C., Goel, A., Vahekeni, N., Roulet, C.-A. – Indoor air purification and ventilation systems sanitation with essential oils, International Journal of Aromatherapy vol. 16., nummer 3-4 (2006): 149-153
Pitcher, L. (2001) – the effects of Mentha piperita on chronic upper respiratory symptoms in adults, Unpublished dissertation in Buckle, J. (2003)
Rijpkema (2004) , Aromecum, Aromatherapie van Absint tot Zonnebloem.
‘De slechte kwaliteit van de lucht in huizen, kantoren en scholen’ zo stelt het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) op grond van onderzoek vast, ‘vormt een van de grootste bedreigingen voor onze gezondheid. Door o.a. gebrek aan ventilatie, isolatie, vocht, aanwezigheid van huisdieren en huisstofmijt, sigarettenrook, chemische stoffen, microben (schimmelsporen, bacteriën en virussen) wordt de binnenlucht vervuild. Vervuilde lucht bevat per definitie al meer ziekmakende microben. Vooral in gesloten ruimten waar de hele dag de airconditioning zoemt en geen raam open kan, kan vervuilde lucht met bacteriën, schimmels en virussen een bedreiging voor onze gezondheid vormen. Uiteenlopende klachten kunnen het gevolg zijn van voortdurend vervuilde lucht: hoofdpijn, geïrriteerde slijmvliezen (luchtwegen, ogen, neus), astma, allergie, slapeloosheid en vermoeidheid.
Over de oorzaak, of eerder oorzaken, van deze klachten (soms wordt dit aangeduid als het ‘sickbuilding syndrome’) wordt al jaren druk gespeculeerd. Onderzoek van de Utrechtse microbioloog dr. K.B. Teeuw heeft laten zien dat er een duidelijk verband bestaat tussen de hoeveelheid bacteriële gifstoffen (endotoxinen) en de last die men heeft van ontstoken ogen, de neus en de bovenste luchtwegen.
Wat kan men doen om de luchtkwaliteit in huis en op het werk te verbeteren?
Uiteraard is een goede ventilatie een eerste vereiste om de omgeving van nieuwe lucht (en zuurstof) te voorzien. Om lichamelijke klachten te voorkomen, raadt de Building Research Establishment (BRE) in Engeland aan de lucht in huis om de twee uur te verversen. Verbazend is het dat veel werkruimtes in zorgcentra, maar ook praktijkruimtes midden in een gebouw zijn gesitueerd, waardoor ventilatie praktisch onmogelijk is.
Daarnaast zijn er een aantal mechanische apparaten op de markt die ook voor een verbetering van de lucht zorg dragen. Ziekmakende microben en andere vervuilende stoffen in de lucht worden verwijderd door o.a. het gebruik van filters en door middel van ionisatie. (Ze werken goed, maar het zijn vaak prijzige aankopen.) Een veel eenvoudiger (en goedkoper) alternatief is het gebruik van essentiële oliën.
Essentiële oliën
Essentiële oliën zijn natuurlijke microbendodende stoffen die in staat zijn de meeste bacteriën, virussen en schimmels uit te schakelen. Eén belangrijke verklaring voor deze eigenschap van essentiële oliën is hun vermogen de celmembraan binnen te dringen en de stofwisseling in de cel te beïnvloeden. Zo kunnen bacteriën en zelfs virussen onschadelijk worden gemaakt. Deze microben krijgen geen kans meer zich te vermeerderen. Dit binnendringen in de cel door essentiële oliën is mogelijk doordat oliën een lipofiel (vetminnend) karakter hebben en uit bestanddelen bestaan met zeer kleine moleculen. Omdat celmembranen deels opgebouwd zijn uit zogenaamde fosfolipiden, is het voor essentiële oliën of bestanddelen van essentiële oliën niet moeilijk de celmembraan binnen te dringen.
Al in 1955 werd geconstateerd dat essentiële oliën effectief waren in het controleren van het aantal bacteriën in de lucht. Keller en Kober ontdekten dat essentiële oliën effectief waren in het controleren van het aantal bacteriën in de lucht. Zij vonden 21 essentiële oliën die, als ze gesprayd werden in een tamelijk gesloten ruimte, de aanwezigheid van de volgende microben verminderden of totaal vernietigden: Escherichia coli, Eberthella typhosa, Neisseria gonorrhoeae, Streptococcus faecalis, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Bacillus megatherium, Corynebacterium diphtheriae en Candida albicans. Al deze microben kunnen gezondheidsklachten veroorzaken.
Welke essentiële oliën zijn effectief in het bestrijden van ziekmakende microben in de lucht?
Als we kijken welke chemische verbindingen in essentiële oliën zorg dragen voor de antiseptische werking in de lucht, zijn het vooral de lichte moleculen die snel kunnen verdampen en zich tamelijk snel in de lucht kunnen verspreiden. Het zijn zogenaamde monoterpeen verbindingen in essentiële oliën die een krachtige microbendodende en luchtzuiverende werking bezitten. Alle oliën uit de dennenfamilie (Pinaceae) en de citrusfamilie (Rutaceae) bevatten hoge percentages monoterpenen in hun oliën, waardoor ze sterk antiseptisch in de lucht werken. Oliën uit de dennenfamilie zijn o.a. grove den, arve den, zilverspar, lariks en spar. Voorbeelden van citrusoliën zijn citroen, limoen, grapefruit, sinaasappel en mandarijn. Het zijn allemaal heerlijk ruikende oliën die men ruimschoots kan verdampen. Maar ook een olie als olibanum of wierook (Boswellia carterii) bevat hoge percentages monoterpenen.
Ten tijde van de pestepidemieën (14e en 15e eeuw) droegen priesters vaak een amulet met wierookhars daarin. Ze waren meestal gevrijwaard van de ziekte. Zou het mogelijk zijn dat dit werd veroorzaakt door de antiseptische werking van de wierookhars?
Een andere groep bestanddelen in essentiële oliën die effectief de lucht kunnen zuiveren, zijn de fenolengroep. Uit onderzoek is gebleken dat bergbonenkruid (Satureja montana) een van de meest actieve oliën is die bacteriën in de lucht bestrijden (Pibiri 2006). Deze olie met een zeer hoog gehalte aan fenolen heeft zelfs een dodelijk effect op de Stafylococcus aureus. Zij zorgt voor een zeer sterke vermindering van de hoeveelheid bacteriën die praktisch gelijk ligt met de totale disinfectie met formol, een ontsmettingsmiddel met formaldehyde dat o.a. in ziekenhuizen wordt gebruikt. Andere oliën met een hoog gehalte aan fenolen zijn oregano (Oreganum vulgare), tijm (Thymus vulgare CT thymol) en kruidnagel (Syzigium aromaticum). Het zijn sterk ruikende oliën die men voor gebruik in een geurlamp goed kan vermengen met frisse citrusoliën.
Door de luchtzuiverende werking zijn alle bovengenoemde oliën zeer geschikt in de ziekenkamer of in de herstelperiode na ziekte. De afweer tegen schadelijke en ziekmakende bacteriën en virussen is dan laag. Door het vernietigen van ziekmakende microben kunnen mensen zich sneller herstellen.
Dat essentiële oliën ook al op relatief grote schaal ingezet worden om de luchtkwaliteit te verbeteren, is te zien in Australië. In dat land heeft het sickbuildingsyndrome tot een hoog ziekteverzuim geleid. Hier is een middel ontwikkeld – Bactigas – dat aangesloten wordt op het airconditioningsysteem. Dit middel bevat o.a. tea tree (Melaleuca alternifolia) olie. Op gezette tijden wordt dit middel in het systeem gespoten. Opmerkelijk is dat de schimmelsporen in de lucht voor een groot deel verminderen en/of verdwijnen. Mensen voelen zich beter en worden minder snel ziek. Naast het vernietigen van schimmelsporen zorgt Bactigas ook voor een schonere lucht met minder ziekmakende bacteriën en virussen.
Tea tree bevat veel actieve bestanddelen zoals terpineen-4-ol en allerlei monoterpenen (o.a. α-terpineen, γ-terpineen, terpinoleen).
Een ander voorbeeld is te vinden in verschillende Engelse ziekenhuizen. Met name op afdelingen met een grote kans op infectie, zoals bij brandwonden, wordt dennenolie verspreid. Alleen al door verdamping van oliën wordt de kans op infecties sterk verkleind.
Negatieve ionen
Een bijkomend voordeel bij het gebruik van essentiële oliën is een verhoging van het aantal negatieve ionen in de lucht waardoor er minder bacteriegroei zal plaatsvinden. Negatieve ionen zijn de ‘vitamines van de lucht’. Deze luchtmoleculen met negatieve lading binden zich aan verontreinigende (positieve) deeltjes die vervolgens neerslaan op de grond. Deze werking is vooral bekend van dennenolie. Door deze oliën te verdampen worden meer negatieve ionen ingeademd, waardoor het bloed meer zuurstof kan opnemen en allergische reacties verminderen door een daling van het histamineniveau. Negatieve ionen zorgen er ook voor dat het humeur van mensen verbetert. Positieve ionen zijn altijd in de lucht vlak voor een onweer en bij grote mensenmassa’s. Het kan gevoelens van benauwdheid, onrust en angst veroorzaken. In wachtkamers van artsen en tandartsen staan vaak zogenaamde ionisators. Deze brengen mechanisch negatieve ionen in de lucht, zodat de patiënten zoveel mogelijk kunnen ontspannen en vrij kunnen ademen. Verdampen van dennenolie geeft dus hetzelfde effect. Het extra voordeel is dat de ruimte aangenaam gearomatiseerd wordt met een zachte dennengeur.
Geur en atmosfeer
Naast de luchtzuiverende werking, zorgen essentiële oliën voor een aangename sfeer, waarin mensen zich prettig voelen en zich daardoor beter kunnen ontspannen. In Japan wordt dit prettige gevoel op het werk gemanipuleerd. In een aantal bedrijven worden de hele dag geuren verdampt, zodat de mensen zich prettig voelen, minder snel ziek worden en een hogere arbeidsproductie hebben. Om dit laatste is het de Japanse werkgever natuurlijk voornamelijk te doen! In de ochtend worden er frisse citrusgeuren verdampt die langzamerhand overgaan in hout- en bloemengeuren. Vervolgens wordt de werkdag afgesloten met de al bekende citrusgeur. Het systeem schijnt zeer bevredigend te functioneren.
Het wegnemen van onaangename geuren is natuurlijk ook een prettige werking van essentiële oliën. In ziekenhuizen – waar men natuurlijk snel last heeft van onaangename geuren – zouden eigenlijk veel meer essentiële oliën gebruikt kunnen worden. Sommige oncologische wonden zijn zeer onwelriekend. Oliën kunnen een deel van die onaangename geur wegnemen. Dat is voor de patiënt en de verzorger veel plezieriger. Sterk geurende oliën als lemongrass, litsea, kruidnagel en kaneel zijn voor dit doel goed te gebruiken.
Dit is ook het grote voordeel van aromatherapie. Het therapeutische gebruik van essentiële oliën wordt versterkt door de geur, waarop mensen altijd reageren. Geuren zijn nooit neutraal en kunnen een meerwaarde geven in huis of bij behandelingen.
Hoe kunt u de oliën het beste verdampen?
Er zijn vele mogelijkheden om de essentiële olie in de lucht te brengen. De meest simpele manier is een tissue met een aantal druppels olie op de verwarming leggen. Door de warmte zal de olie verdampen en zich verspreiden in de omgevingslucht. Met geurblokjes van klei kun je zeer effectief werken maar de werking beperkt zich tot ongeveer 1,5 m2 dus voor op het nachtkastje, op de werkplek, in de auto.
Er zijn simpele geurlampjes op de markt die met waxinelichtjes werken en een gezellige sfeer maken in huis. Een bakje boven de kaars wordt gevuld met water waar essentiële olie aan toegevoegd wordt. Door het warme water verdampt de olie. Pas wel altijd extra op als er ook kinderen aanwezig zijn.
Er zijn simpele maar ook complexe apparaten die op elektriciteit werken. Door een ventilator of een warmtebron wordt de olie veilig (en zonder open vuur) verdampt.
De nieuwste generatie verdampers voegen verschillende eigenschappen samen in één apparaat. Deze nieuwe apparatuur werkt door middel van ultrasone techniek: via trilling wordt het water in combinatie met de toegevoegde druppels essentiële olie omgevormd tot een zeer fijne nevel welke vocht in de lucht brengt (zeker goed in de wintermaanden). Het aromatherapeutische effect is bijzonder omdat de oliën zeer fijn verneveld worden en snel door de ruimte worden verspreid. Ook wordt de lucht in de ruimte waar de lamp staat geïoniseerd waardoor de luchtkwaliteit ook wordt verbeterd en mensen dieper kunnen ademhalen. Een drie in één effect dus.
Tekst:
Drs. Rijpkema, aromatherapeut en medisch antropoloog.
Met dank aan Chi International bv
Literatuur:
Bardeau, F. (1976) – use of essential aromatic oils to purify and deodorize the air.
Le Chirurgien – Dentiste de France 46:53
Keller, W., Kober, W. – Möglichkeiten der Verwendung ätherischer Öle zur Raumdesinfection Arzneiforschung 5 (4) 1954, 224-229
Pibiri, M.C., Goel, A., Vahekeni, N., Roulet, C.-A. – Indoor air purification and ventilation systems sanitation with essential oils, International Journal of Aromatherapy vol. 16., nummer 3-4 (2006): 149-153
Pitcher, L. (2001) – the effects of Mentha piperita on chronic upper respiratory symptoms in adults, Unpublished dissertation in Buckle, J. (2003)
Rijpkema (2004) , Aromecum, Aromatherapie van Absint tot Zonnebloem.